نام و نشان شب یلدا

شب یلدا در عهد ساسانی پیش روز اورمزد که هنگام زاده شدن خورشید شکست ناپذیر به شمار می آمده است متعلق به اورمزد و در عهد اشکانیان مهرپرست متعلق به ایزد مهر به شمار می رفته است.

نام و نشان شب یلدا

شب یلدا در عهد ساسانی پیش روز اورمزد که هنگام زاده شدن خورشید شکست ناپذیر به شمار می آمده است متعلق به اورمزد و در عهد اشکانیان مهرپرست متعلق به ایزد مهر به شمار می رفته است.

چون مطابق شاهنامه شب چله یا همان یلدای عهد ساسانیان با اهورامزدا و شراب و شادی و آسودن پیوند اساسی داشته است:
شب اورمزد آمد از ماه دی
ز گفتن بیاسای و بردار می
(شاه همان فردوسی)

بیشتر بخوانید: گیفت یلدا

عهد ساسانی

پس در عهد ساسانی شب پیش از روز اورمزد ماه دی (خدا )همان شب “زاده شدن ایزد خورشید شکست ناپذیر( “لَی-دا )در بلندترین شب سال و پیش از کوتاهترین روز سال، بر عکس تصور غالب نه متعلق به ایزد مهر بلکه متعلق به خود اهورامزدا به شمار می رفته است.

چون در تقویم ایرانیان نام روز دی (اورمزد )با ماه دی (اورمزد )مطابق میشد و این روز طبق سنت باید جشن گرفته میشد :

در تقویم ایرانیان هر روز هر ماه نامزد به نام ایزدان و امشاسپندان بوده است و چون نام ماه و روز همنام میشد در آن روز جشن آن ایزد-امشاسپند برگزار میشد.

اهورامزدا در مقام سلف و پدر مهر و آذر و دین (وجدان، ضمیر اصلی )در روز های پیش از روز مهر، آذر و دین، دی به مهر، دی به آذر و دی به دین نامیده شده است.

نظر به مطابقت تولد خورشید شکست ناپذیر با تولد ایزد مهر در ایران هژاو ادلَی را ترجمه سریانی هژاو ناتالیس (هنگام تولد )گرفته اند؛ ولی در خود ایران هژاو مرکب هنگام تولد، ادرَی (لَی-دا )میشد. یعنی ناتالیس و لَی-دا (رَی-دا، هنگام آفرینش ) هطساو یلدای سریانی را نداشته است.

چون شب یلدا به این نام پیش سامیان سابقه نداشته است.

ابوریحان بیرونی

ابوریحان بیرونی از ادلَی با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته است. روز اول دی ماه، در آثارالباقیه بیرونی، «خور» و در قانون مسعودی (نسخه موزه بریتانیا در لندن)، «هرُخ روز» ثبت شده، و برخی منابع دیگر آن را «خرم روز» و «خور روز »و «دیگان» هم نامیده اند. برهان قاطع که یک واژهنامه زبان فارسی است، واژه یلدا را این گونه توضیح می دهد :

“یلدا، شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول یدَج و آخر قوس باشد و آن درازترین شبهاست در تمام سال و در آن شب یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل میکند.

و گویند آن شب به غایت شوم و نامبارک میباشد” و این گفته اخیر نه از باورهای میترایی اشکانی بلکه زرتشتی ساسانی بر خاسته است که نور را اهورایی و تاریکی را اهریمنی می دانسته اند.

اکونَح، کریسمس و ادلَی از جمله جشنهای انقلاب زمستانی می باشند. اکونَح یا هَکونَخ،عید اخلاص (عید اهداء روشناییها ) یکی از جشنهای یهودیان است. هشت روز طول میکشد و ابیرقت با شب یلدا و ایام کریسمس همزمان است.

عید حنوکا به نبرد یهودیان با یونانیان اشاره دارد و یادآور داستانی است که به باور یهودیان، تنها چراغ باقیمانده در نیایشگاه مکابیان، در حالی که تنها برای یک روز روغن داشته، به مدت هشت روز، روشن میماند که البته همه معانی سمبلیک دارد.
منبع: زرین گیفت